«Инклюзивті білім беру жағдайында мектепке дейінгі ұйымның ұжымына ерекше білім беру қажеттіліктері бар баланы кірістіру» педагогтердің біліктілігін арттырудың қысқа мерзімді курстарының білім беру бағдарламасы
среда, 6 декабря 2023 г.
«Инклюзивті білім беру жағдайында мектепке дейінгі ұйымның ұжымына ерекше білім беру қажеттіліктері бар баланы кірістіру» педагогтердің біліктілігін арттырудың қысқа мерзімді курстарының білім беру бағдарламасы (бұдан әрі – Бағдарлама, Тыңдаушылар) тыңдаушылардың біліктілігін арттыру курстарының білім беру үдерісі онлайн-форматта өткізіледі.
Осы бағдарлама тыңдаушыларды инклюзивті білім беру жағдайында ерекше білім беру қажеттіліктері бар баланы ұжымға кірістіру мақсатымен, міндеттерімен және ерекшеліктерімен таныстыруға, мектепке дейінгі ұйымдар тәрбиешілерінің кәсіби құзыреттілігін дамытуға бағытталған.
Тыңдаушылар курсының оқыту ұзақтығы бағдарлама тақырыбына сәйкес 80 академиялық сағатты құрайды.
Бағдарламаны әзірлеудің өзектілігі бірқатар объективті факторларға байланысты болып табылады.
Біріншіден, мектепке дейінгі білім беру жүйесіндегі мемлекеттік саясат қол жетімділікті қамтамасыз етуге және халықтың әртүрлі әлеуметтік топтары мен топтарындағы балалар үшін тең бастапқы мүмкіндіктер жасауға бағытталған. Мәселен, «Қазақстан Республикасының мектепке дейінгі, орта, техникалық және кәсіптік білім беруді дамытудың 2023-2029 жылдарға арналған тұжырымдамасында» [10] ерекше білім беру қажеттіліктері бар балаға (ЕББҚ) жан басына шаққандағы нормативтің 2 есе жоғарылауына қарамастан, инклюзивті ортада ЕББҚ бар балаларды психологиялық-педагогикалық сүйемелдеуді толыққанды қамтамасыз ету үшін мектепке дейінгі ұйымдарда арнайы педагогтар (мұғалім-дефектолог, дефектолог, мұғалім-логопед, логопед, олигофренопедагог, сурдопедагог, тифлопедагог), педагог-психологтар, педагог-ассистенттер жеткіліксіз. Демек, мектепке дейінгі ұйымдарда жұмыс істейтін педагогтердің кәсіби дамуы маңызды болып отыр.
Екіншіден, халықаралық тәжірибені зерделеу шетелдік білім беруде балаларды «нормотиптік» және ЕББҚ бар балаларға бөлу стратегиясы (Қазақстанда әдеттегідей) емес, олар үшін білімге тең қол жеткізудің барынша қолайлы жағдайларын жасау стратегиясы басым болып табылатынын айғақтайды. Сондықтан әлемдік трендтерді ұстану баланың жайлы және қауіпсіз болуын қамтамасыз ететін инфрақұрылымды құру, меншік нысанына және ведомстволық бағыныштылығына, түрлеріне қарамастан мектепке дейінгі ұйымдағы балалардың инклюзивтілігін, даралығы мен ерекшеліктерін қолдауды қамтамасыз ететін білім беру кеңістігін құру проблемасын өзектендіреді.
Үшіншіден, зерттеу нәтижелері көрсеткендей, мұғалімдердің көпшілігі (69%.) мектепке дейінгі ұйымдар инклюзивті білім беру мәселелері бойынша біліктілікті арттыру курстарынан үнемі өтеді және өздерінің практикалық қызметінде (30%) ЕББҚ бар балалармен (сөйлеу, мінез-құлық және т.б.) кездеседі.
Педагогтар (33%.) мұндай балаларды білім беру ұйымдарына кірістіру қажеттігін атап өтіп, инклюзияға оң көзқарасты көрсетеді. Алайда, ЕББҚ бар балалармен жұмыс істеуге және оларды қалыпты дамып келе жатқан құрдастарымен бірлесіп оқытуды ұйымдастыруға дайындықты педагог қызметкерлердің тек 35% - ы көрсетті, ал педагогтардың 6% - ында кәсіби педагогикалық төзімділіктің төмен деңгейі анықталды.
Тәрбиешілер білім беру ортасын балаға бейімдеуде, баланың дамуының жеке траекториясын әзірлеуде, оқыту бағдарламасын қалыптастыру принциптерін әзірлеуде және сақтауда, ЕББҚ бар баланың отбасымен және ата-анасымен жұмыс үстінде көптеген проблемаларға тап болады.
Бағдарлама құрылымы бойынша ерекше білім беру қажеттіліктері бар баланы балалар ұжымына кірістіру бойынша кәсіби құзыреттіліктерді дамытудың әртүрлі аспектілерін көрсететін 4 модульден тұрады.
|
Модуль 1. Курстың теориялық негіздемесі |
|
|
1.1 |
Инклюзивті білім берудің тұжырымдамалық негіздері. ЕББҚ бар балаларды отандық және шетелдік тәжірибеде тәрбиелеу мен оқытудың негізгі мәселелері. |
|
1.2 |
Мектепке дейінгі ұйымдарда ЕББҚ бар балаларды тәрбиелеу мен оқытудың нормативтік-құқықтық және психологиялық аспектілері. |
|
1.3 |
«ЕББҚ бар балаларды тәрбиелеу және оқыту мәселелері» практикалық жұмысы. |
|
1.4 |
Жұмыстың өзін-өзі және өзара бағалауы. |
|
2 |
Модуль 2. ЕББҚ бар балалармен жұмыс кезінде тәрбиешілердің психологиялық-педагогикалық кәсіби құзыреттерін жетілдіру |
|
2.1 |
Ерекше білім беру қажеттіліктері (ЕББҚ). Ерекше білім беру қажеттіліктері бар балалар топтары. |
|
2.2 |
Қарым-қатынаста проблемалары бар мектеп жасына дейінгі балалардың жеке психологиялық ерекшеліктері. |
|
2.3 |
Мектепке дейінгі ұйымдағы ЕББҚ бар балаларды оқыту мен тәрбиелеудің білім беру ортасының психологиялық қауіпсіздігі. |
|
2.4 |
Мектепке дейінгі мекемеде ЕББҚ бар балаларды сүйемелдеуді (қолдауды) ұйымдастыру. |
|
2.5 |
Педагогтардың, мамандардың, баланың ата-аналарының ЕББҚ-мен өзара әрекеттесу алгоритмі |
|
2.6 |
«ЕББҚ бар балаларды білім беру ортасына әлеуметтендіру» практикалық жұмысы. |
|
2.7 |
Жұмыстың өзін-өзі және өзара бағалауы. |
|
3 |
Модуль 3. ЕББҚ бар балаларды балалар ұжымына кірістіру мазмұны мен технологиясы |
|
3.1 |
ЕББҚ бар балалардың ұжымға біріктірілген, ішінара және уақытша, толық интеграциясы. |
|
3.2 |
«Кедергісіз даму ортасын құр» практикалық жұмысы. |
|
3.3 |
Жұмыстың өзін-өзі және өзара бағалауы. |
|
3.4 |
Мектеп жасына дейінгі бар балаларды тәрбиелеу мен оқытудың практикалық бағдарланған әдістері мен технологияларын іске асырудың нысандары, стратегиялары мен тетіктері. |
|
3.5 |
Мектеп жасына дейінгі ЕББҚ бар балалардың қызметін ұйымдастырудағы жеке және сараланған тәсілдер. |
|
3.6 |
«Вариативті жеке бейімделген бағдарламаларды әзірлеу»практикалық жұмысы. |
|
3.7 |
Жұмыстың өзін-өзі және өзара бағалауы. |
|
4 |
Модуль 4. Өзіндік жұмыс және бағалау |
|
4.1 |
ЕББҚ бар балаларды тәрбиелеу және оқыту үдерісін ұйымдастыруда денсаулық сақтау технологияларын қолдану. |
|
4.2 |
ЕББҚ бар балалардың ұйымдасқан қызметінің технологиясы (ойын, қозғалыс, танымдық, шығармашылық, зерттеу, еңбек). |
|
4.3 |
«ЕББҚ бар баланың жеке бағытын әзірлеу» практикалық жұмысы. |
|
4.4 |
Жұмыстың өзін-өзі және өзара бағалауы. |
|
4.5 |
Қорытынды бағалау: презентация және жобаларды қорғау. |
Аталған осы курстың мектепке дейінгі ұйымдарда жұмыс істейтін педагогтердің кәсіби құзыреттіліктерін дамытуға өте маңызды және де ЕББҚ бар балалардың білімге тең қолжеткізу және қолайлы жағдай жасау.
Педагогтардың, мамандардың, баланың ата-аналарының ЕББҚ-мен өзара әрекеттесу алгоритмі тақырыбы ерекше кқзіме түсті. Бұл орайда мұғалім-дефектолог, дефектолог, мұғалім-логопед, логопед, олигофренопедагог, сурдопедагог, тифлопедагог, педагог-психологтар, педагог-ассистенттердің жұмысын атап өтуіміз қажет, алайда ол жеткіліксіз. Оқыту бағдарламасы инклюзивті білім беруді жан-жақтан қарастырған